Η Επιτροπή Πολιτισμού του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας εκφράζει τα θερμά της συλλυπητήρια για τον θάνατο του Μεγάλου Έλληνα, του Μίκη Θεοδωράκη, που ανέδειξε την ελληνική πολιτισμική παράδοση, σε όλο τον κόσμο. Είναι και θα παραμείνει, για όλους τους ανθρώπους της γενιάς μας, ο εκφραστής της ψυχής του Νεοέλληνα, ο Ζορμπάς της Ρωμιοσύνης, η συνείδηση της πατρίδας μας και ο θεματοφύλακας της κληρονομάς του λαού μας, ανά τους αιώνες.
Και αυτό καταρχήν γιατί μετουσίωσε στους στίχους του την ποίηση όλων των μεγάλων, διευκολύνοντας την μέθεξη της ποιητικής ουσίας, που βγαίνει μέσα από τους αγώνες και τις αγωνίες του Ελληνισμού, στη ροή των χρόνων. Γιατί η μελοποίηση του Ελύτη στο «Άξιον εστί» οικοδόμησε το κοσμοείδωλο της διαχρονικής πορείας όλων των εκφάνσεων της σκέψης του Έλληνα, σε έναν τόπο σκληρό που τον προσδιόρισε. Στίχοι κάθετοι, μουσική που ταξιδεύει στον χρόνο, γνωρίζει εξάρσεις και έπειτα συνθλίβεται σε τραχιές επιφάνειες, καθώς η μπαγκέτα του συνθέτη κατεβαίνει βίαια από τον Όλυμπο της ακρόασης, στα τάρταρα τη μετάγγισης και έπειτα στις συμπληγάδες της ώσμωσης.
Και ύστερα έρχεται το τραγούδι της λαϊκής παρουσίας, ρυθμοί που δεν εξωραΐζουν, την φτώχεια, αλλά την αποτυπώνουν ανάγλυφη. Η μουσική του Μίκη ζωγραφίζει τα σπίτια στις παρυφές των πόλεων, με τα περβάζια και τις ασπρισμένες γλάστρες με τον βασιλικό, αλλά και με τις μαραμένες ελπίδες, για ένα αύριο που θα πρέπει να αγωνιστούν να κατακτήσουν. Και ο πολιτικός προβληματισμός κρύβεται κάτω από τις νότες, είναι πάντα εκεί και τις νοηματοδοτεί.
Όλα αυτά ενυπάρχουν στη μουσική του Θεοδωράκη: το πέτρινο πρόσωπο των πολέμων, οι χαροκαμένες μητέρες με τα σκαμμένα πρόσωπα, οι άντρες με τα περιστέρια στο βλέμμα και τα σβησμένα όνειρα.
Αλλά όλα αυτά και τόσα άλλα είμαστε εμείς: ο ελληνικός κόσμος, «ο μικρός ο μέγας». Με τις «στοχαστικές προσαρμογές» όπως λέει ο Καβάφης. Όπου συναντιούνται η Χαρά, η Χάρις και ο Χάρος.
Και ο Θεοδωράκης υπερίπταται πάντα, και αποτελεί την ατέρμονη μαγική μπαγκέτα, που χαρίζει το φως μες το σκοτάδι. Την άνοιξη μέσα στον χειμώνα. Όχι εξιδανικεύοντας, αλλά προβληματίζοντας.
Τι είναι λοιπόν η πατρίδα μας; «Η μουσική του Θεοδωράκη».
Ας είναι ελαφρό το χώμα. Οι μεγάλοι δεν πεθαίνουν ποτέ. Ζουν μέσα μας και συντροφεύουν την σκέψη μας.
Η Επιτροπή Πολιτισμού του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας
Σοφία Ηλιάδου-Τάχου, Πρόεδρος